चांद्रयान 3 मोहीमेविषयी थोडक्यात माहिती

                           *चांद्रयान-3 मोहीम*

चांद्रयान-3 लँडिंगची तारीख 23 ऑगस्ट 2023

चांद्रयान-3 प्रक्षेपण तारीख 14 जुलै 2023

चांद्रयान-3 प्रक्षेपण ठिकाण सतीश धवन अंतरिक्ष केंद्र (SDSC), श्रीहरिकोटा

भारतातील श्रीहरिकोटा येथील सतीश धवन अंतराळ केंद्रातून 14 जुलै 2023 रोजी प्रक्षेपण झाले.

*चांद्रयान-3 मोहिमेची उद्दिष्ट*

चांद्रयान-3 मोहीम भारताच्या चंद्र संशोधन कार्यक्रमातील एक महत्त्वपूर्ण पाऊल आहे. हे चंद्र आणि त्याच्या संभाव्य संसाधनांबद्दलची आपली समज वाढवण्यास मदत करेल. हे मिशन अंतराळ संशोधनात भारताच्या क्षमतांचे प्रदर्शन करेल आणि देशाला या क्षेत्रात आघाडीवर ठेवण्यास मदत करेल. चांद्रयान-3 मिशन 14 जुलै 2023 रोजी प्रक्षेपित झाले.

चांद्रयान-3 चंद्राच्या पृष्ठभागावर उतरले.भारताने *23 ऑगस्ट 2023* रोजी चंद्राच्या पृष्ठभागावर आपली चांद्रयान-3 मोहीम यशस्वीरित्या उतरले आणि युनायटेड स्टेट्स, रशिया आणि चीननंतर असे करणारा चौथा देश बनला. 

लँडर विक्रमने चंद्राच्या दक्षिण ध्रुवाला स्पर्श केला. प्रज्ञान रोव्हर लँडरमधून बाहेर पडेल आणि येत्या काही दिवसांत चंद्राच्या पृष्ठभागाचा शोध सुरू करेल. चांद्रयान-3 चे यशस्वी लँडिंग ही भारताच्या अंतराळ कार्यक्रमासाठी एक मोठी उपलब्धी आहे आणि हे शक्य करणाऱ्या शास्त्रज्ञ आणि अभियंत्यांच्या कठोर परिश्रमाचा आणि समर्पणाचा दाखला आहे.

चांद्रयान-3 मोहिमेद्वारे चंद्राच्या दक्षिण ध्रुवाविषयी मौल्यवान डेटा गोळा करणे अपेक्षित आहे, जे पाण्याच्या बर्फाने समृद्ध असल्याचे मानले जाते. या माहितीचा उपयोग चंद्राच्या भविष्यातील मानवी संशोधनास समर्थन देण्यासाठी केला जाऊ शकतो. या मोहिमेमुळे शास्त्रज्ञांना चंद्राची निर्मिती आणि उत्क्रांती अधिक चांगल्या प्रकारे समजून घेण्यात मदत होईल अशी अपेक्षा आहे. या लेखात या भारताच्या अतुलनीय चंद्र मोहिमेबद्दल सविस्तर माहिती दिली आहे.

चांद्रयान-3 चे यशस्वी लँडिंग हा भारतासाठी एक अभिमानाचा क्षण आहे आणि आपल्या अंतराळ संशोधनात एक महत्त्वाचे पाऊल आहे.

चांद्रयान3 ही भारतीय अंतराळ संशोधन संस्था (ISRO) ची तिसरी चंद्र मोहीम आहे. यात चांद्रयान-2 प्रमाणेच लँडर आणि रोव्हर असेल, परंतु ऑर्बिटर नसेल. त्याचे प्रोपल्शन मॉड्यूल कम्युनिकेशन रिले उपग्रहासारखे वागेल. अंतराळयान 100 किमी चंद्राच्या कक्षेत येईपर्यंत प्रोपल्शन मॉड्यूल लँडर आणि रोव्हर कॉन्फिगरेशन घेऊन जाईल. लँडर, रोव्हर आणि प्रोपल्शन मॉड्यूल: चांद्रयान-3 इंटरप्लॅनेटरी मिशनमध्ये तीन प्रमुख मॉड्यूल आहेत. ते पुढीलप्रमाणे

चांद्रयान-3 ही मोहीम चंद्राच्या दक्षिण ध्रुव मोहिमेच्या आजपर्यंतच्या सर्वात जवळची मोहीम आहे, चंद्राचा एक प्रदेश जो भूवैज्ञानिकदृष्ट्या अद्वितीय आहे आणि कायम सावलीत ठिपके ठेवतो.

चांद्रयान-3 आणि आर्टेमिस एकॉर्ड

अलीकडेच, नियोजित चांद्रयान-3 प्रक्षेपणापूर्वी, भारताने चंद्रावर शांततापूर्ण मानवी आणि रोबोटिक अन्वेषण करण्याच्या उद्देशाने नासाच्या नेतृत्वाखालील आर्टेमिस करारावर स्वाक्षरी केली.

या कराराचे तात्काळ लाभ मानवी अंतराळ उड्डाणासाठी मिळत असले तरी, चांद्रयान-3 मधील डेटा भविष्यातील आर्टेमिस मानवी लँडिंगसाठी देखील उपयुक्त ठरू शकतो.

*EMI-EMC चाचणी म्हणजे काय?*

EMI-EMC (इलेक्ट्रो मॅग्नेटिक इंटरफेस/ इलेक्ट्रो मॅग्नेटिककम्पॅटिबिलिटी) चाचणी उपग्रह मोहिमांसाठी अवकाश वातावरणातील उपग्रह उपप्रणालींची कार्यक्षमता आणि अपेक्षित इलेक्ट्रोमॅग्नेटिक पातळींशी सुसंगतता सुनिश्चित करण्यासाठी घेतली जाते.

ही चाचणी उपग्रहांच्या पूर्ततेतील एक महत्त्वाचा टप्पा आहे.

चांद्रयान-3 इंटरप्लॅनेटरी मिशनमध्ये तीन प्रमुख मॉड्यूल आहेत: प्रोपल्शन मॉड्यूल, लँडर मॉड्यूल आणि रोव्हर. मिशनच्या जटिलतेसाठी मॉड्यूल्समधील रेडिओ-फ्रिक्वेंसी (RF) संप्रेषण दुवे स्थापित करणे आवश्यक आहे.

चांद्रयान-3 लँडर EMI/EC चाचणी दरम्यान, लॉन्चर सुसंगतता, सर्व RF प्रणालींचे अँटेना ध्रुवीकरण, ऑर्बिटल आणि पॉवर डिसेंट मिशन टप्प्यांसाठी स्टँडअलोन ऑटो कंपॅटिबिलिटी चाचण्या आणि लँडिंग मिशन टप्प्यासाठी लँडर आणि रोव्हर सुसंगतता चाचण्या सुनिश्चित केल्या गेल्या. यंत्रणांची कामगिरी समाधानकारक होती.

*चांद्रयान-3 चे लाँच व्हेइकल*

चांद्रयान-3 लाँच व्हेईकल हे जिओसिंक्रोनस सॅटेलाइट लॉन्च व्हेईकल मार्क III (GSLV Mk III) रॉकेट आहे, ज्याला लॉन्च व्हेईकल मार्क-3 (LVM-3) असेही म्हणतात.

GSLV Mk III हे भारतीय अंतराळ संशोधन संस्था (ISRO) द्वारे विकसित केलेले तीन-स्टेज हेवी-लिफ्ट प्रक्षेपण वाहन आहे.

GSLV Mk III चा पहिला टप्पा दोन विकास इंजिनद्वारे समर्थित आहे, दुसरा टप्पा सिंगल C25 इंजिनद्वारे समर्थित आहे आणि तिसरा टप्पा सिंगल क्रायोजेनिक इंजिनद्वारे समर्थित आहे.

चांद्रयान-३ लाँच व्हेईकल 4,000 किलोपर्यंतचा पेलोड जिओसिंक्रोनस ट्रान्सफर ऑर्बिटमध्ये उचलण्यास सक्षम आहे.

लँडर आणि रोव्हर चंद्राच्या दक्षिण ध्रुवावर उतरतील, हा प्रदेश पाण्याच्या बर्फाने समृद्ध असल्याचे मानले जाते. हे अभियान एक वर्ष चालेल अशी अपेक्षा आहे. चांद्रयान-३ मोहीम हे एक मोठे उपक्रम आहे आणि हे भारतीय अंतराळ संशोधन संस्था (ISRO) च्या कठोर परिश्रम आणि समर्पणाचा पुरावा आहे. या मोहिमेमुळे चंद्राविषयीच्या आपल्या समजूतदारपणात महत्त्वपूर्ण योगदान मिळेल आणि भविष्यातील चंद्र शोध मोहिमांचा मार्ग मोकळा करण्यात मदत होईल.

                           श्री.किरण सुतार

                       केंद्रशाळा चव्हणवाडी

                           7709749093